Server : Apache
System : Linux server1.cgrithy.com 3.10.0-1160.95.1.el7.x86_64 #1 SMP Mon Jul 24 13:59:37 UTC 2023 x86_64
User : nobody ( 99)
PHP Version : 8.1.23
Disable Function : NONE
Directory : /usr/share/vim/vim74/tutor/
|
Server : Apache System : Linux server1.cgrithy.com 3.10.0-1160.95.1.el7.x86_64 #1 SMP Mon Jul 24 13:59:37 UTC 2023 x86_64 User : nobody ( 99) PHP Version : 8.1.23 Disable Function : NONE Directory : /usr/share/vim/vim74/tutor/ |
===============================================================================
= W i t a j w t u t o r i a l u V I M - a - Wersja 1.7. =
===============================================================================
Vim to pot�ny edytor, kt�ry posiada wiele polece�, zbyt du�o, by
wyja�ni� je wszystkie w tym tutorialu. Ten przewodnik ma nauczy�
Ci� pos�ugiwa� si� wystarczaj�co wieloma komendami, by� m�g� �atwo
u�ywa� Vima jako edytora og�lnego przeznaczenia.
Czas potrzebny na uko�czenie tutoriala to 25 do 30 minut i zale�y
od tego jak wiele czasu sp�dzisz na eksperymentowaniu.
UWAGA:
Polecenia wykonywane w czasie lekcji zmodyfikuj� tekst. Zr�b
wcze�niej kopi� tego pliku do �wicze� (je�li zacz��e� komend�
"vimtutor", to ju� pracujesz na kopii).
Pami�taj, �e przewodnik ten zosta� zaprojektowany do nauki poprzez
�wiczenia. Oznacza to, �e musisz wykonywa� polecenia, by nauczy� si� ich
prawid�owo. Je�li b�dziesz jedynie czyta� tekst, szybko zapomnisz wiele
polece�!
Teraz upewnij si�, �e nie masz wci�ni�tego Caps Locka i wciskaj j
tak d�ugo dop�ki Lekcja 1.1. nie wype�ni ca�kowicie ekranu.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 1.1.: PORUSZANIE SI� KURSOREM
** By wykona� ruch kursorem, wci�nij h, j, k, l jak pokazano. **
^
k Wskaz�wka: h jest po lewej
< h l > l jest po prawej
j j wygl�da jak strza�ka w d�
v
1. Poruszaj kursorem dop�ki nie b�dziesz pewien, �e pami�tasz polecenia.
2. Trzymaj j tak d�ugo a� b�dzie si� powtarza�.
Teraz wiesz jak doj�� do nast�pnej lekcji.
3. U�ywaj�c strza�ki w d� przejd� do nast�pnej lekcji.
Uwaga: Je�li nie jeste� pewien czego� co wpisa�e�, wci�nij <ESC>, by wr�ci� do
trybu Normal. Wtedy powt�rz polecenie.
Uwaga: Klawisze kursora tak�e powinny dzia�a�, ale u�ywaj�c hjkl b�dziesz
w stanie porusza� si� o wiele szybciej, jak si� tylko przyzwyczaisz.
Naprawd�!
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 1.2.: WYCHODZENIE Z VIM-a
!! UWAGA: Przed wykonaniem jakiegokolwiek polecenia przeczytaj ca�� lekcj� !!
1. Wci�nij <ESC> (aby upewni� si�, �e jeste� w trybie Normal).
2. Wpisz: :q!<ENTER>.
To spowoduje wyj�cie z edytora PORZUCAJ�C wszelkie zmiany, jakie
zd��y�e� zrobi�. Je�li chcesz zapami�ta� zmiany i wyj��,
wpisz: :wq<ENTER>
3. Kiedy widzisz znak zach�ty pow�oki wpisz komend�, �eby wr�ci�
do tutoriala. Czyli: vimtutor<ENTER>
4. Je�li chcesz zapami�ta� polecenia, wykonaj kroki 1. do 3., aby
wyj�� i wr�ci� do edytora.
UWAGA: :q!<ENTER> porzuca wszelkie zmiany jakie zrobi�e�. W nast�pnych
lekcjach dowiesz si� jak je zapami�tywa�.
5. Przenie� kursor do lekcji 1.3.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 1.3.: EDYCJA TEKSTU - KASOWANIE
** Wci�nij x aby usun�� znak pod kursorem. **
1. Przenie� kursor do linii poni�ej oznaczonej --->.
2. By poprawi� b��dy, naprowad� kursor na znak do usuni�cia.
3. Wci�nij x aby usun�� niechciany znak.
4. Powtarzaj kroki 2. do 4. dop�ki zdanie nie jest poprawne.
---> Kkrowa prrzeskoczy�a prrzez ksii�ycc.
5. Teraz, kiedy zdanie jest poprawione, przejd� do Lekcji 1.4.
UWAGA: Ucz si� przez �wiczenie, nie wkuwanie.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 1.4.: EDYCJA TEKSTU - INSERT (wprowadzanie)
** Wci�nij i aby wstawi� tekst. **
1. Przenie� kursor do pierwszej linii poni�ej oznaczonej --->.
2. Aby poprawi� pierwszy wiersz, ustaw kursor na pierwszym znaku PO tym,
gdzie tekst ma by� wstawiony.
3. Wci�nij i a nast�pnie wpisz konieczne poprawki.
4. Po poprawieniu b��du wci�nij <ESC>, by wr�ci� do trybu Normal.
Powtarzaj kroki 2. do 4., aby poprawi� ca�e zdanie.
---> W tej brkje troch� .
---> W tej linii brakuje troch� tekstu.
5. Kiedy czujesz si� swobodnie wstawiaj�c tekst, przejd� do
podsumowania poni�ej.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 1.5.: EDYCJA TEKSTU - APPENDING (dodawanie)
** Wci�nij A by doda� tekst. **
1. Przenie� kursor do pierwszej linii poni�ej oznaczonej --->.
Nie ma znaczenia, kt�ry to b�dzie znak.
2. Wci�nij A i wpisz odpowiednie dodatki.
3. Kiedy tekst zosta� dodany, wci�nij <ESC> i wr�� do trybu Normalnego.
4. Przenie� kursor do drugiej linii oznaczonej ---> i powt�rz kroki 2. i 3.,
aby poprawi� zdanie.
---> Brakuje tu tro
Brakuje tu troch� tekstu.
---> Tu te� troch� bra
Tu te� troch� brakuje.
5. Kiedy ju� utrwali�e� �wiczenie, przejd� do lekcji 1.6.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 1.6.: EDYCJA PLIKU
** U�yj :wq aby zapisa� plik i wyj��. **
!! UWAGA: zanim wykonasz jakiekolwiek polecenia przeczytaj ca�� lekcj� !!
1. Zako�cz tutorial tak jak w lekcji 1.2.: :q!
lub, je�li masz dost�p do innego terminala, wykonaj kolejne kroki tam.
2. W pow�oce wydaj polecenie: vim tutor<ENTER>
"vim" jest poleceniem uruchamiaj�cym edytor Vim. 'tutor' to nazwa pliku,
jaki chcesz edytowa�. U�yj pliku, kt�ry mo�e zosta� zmieniony.
3. Dodaj i usu� tekst tak, jak si� nauczy�e� w poprzednich lekcjach.
4. Zapisz plik ze zmianami i opu�� Vima: :wq<ENTER>
5. Je�li zako�czy�e� vimtutor w kroku 1., uruchom go ponownie i przejd�
do podsumowania poni�ej.
6. Po przeczytaniu wszystkich krok�w i ich zrozumieniu: wykonaj je.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
LEKCJA 1. PODSUMOWANIE
1. Poruszasz kursorem u�ywaj�c "strza�ek" i klawiszy hjkl .
h (w lewo) j (w d�) k (do g�ry) l (w prawo)
2. By wej�� do Vima, (z pow�oki) wpisz:
vim NAZWA_PLIKU<ENTER>
3. By wyj�� z Vima, wpisz:
<ESC> :q!<ENTER> by usun�� wszystkie zmiany.
LUB: <ESC> :wq<ENTER> by zmiany zachowa�.
4. By usun�� znak pod kursorem, wci�nij: x
5. By wstawi� tekst przed kursorem lub doda�:
i wpisz tekst <ESC> wstawi przed kursorem
A wpisz tekst <ESC> doda na ko�cu linii
UWAGA: Wci�ni�cie <ESC> przeniesie Ci� z powrotem do trybu Normal
lub odwo�a niechciane lub cz�ciowo wprowadzone polecenia.
Teraz mo�emy kontynuowa� i przej�� do Lekcji 2.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 2.1.: POLECENIE DELETE (usuwanie)
** Wpisz dw by usun�� wyraz. **
1. Wci�nij <ESC>, by upewni� si�, �e jeste� w trybie Normal.
2. Przenie� kursor do linii poni�ej oznaczonej --->.
3. Przesu� kursor na pocz�tek wyrazu, kt�ry chcesz usun��.
4. Wpisz dw by usun�� wyraz.
UWAGA: Litera d pojawi si� na dole ekranu. Vim czeka na wpisanie w .
Je�li zobaczysz inny znak, oznacza to, �e wpisa�e� co� �le; wci�nij
<ESC> i zacznij od pocz�tku.
---> Jest tu par� papier wyraz�w, kt�re kamie� nie nale�� do no�yce tego zdania.
5. Powtarzaj kroki 3. i 4. dop�ki zdanie nie b�dzie poprawne, potem
przejd� do Lekcji 2.2.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 2.2.: WI�CEJ POLECE� USUWAJ�CYCH
** Wpisz d$ aby usun�� tekst do ko�ca linii. **
1. Wci�nij <ESC> aby si� upewni�, �e jeste� w trybie Normal.
2. Przenie� kursor do linii poni�ej oznaczonej --->.
3. Przenie� kursor do ko�ca poprawnego zdania (PO pierwszej . ).
4. Wpisz d$ aby usun�� reszt� linii.
---> Kto� wpisa� koniec tego zdania dwukrotnie. zdania dwukrotnie.
5. Przejd� do Lekcji 2.3., by zrozumie� co si� sta�o.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 2.3.: O OPERATORACH I RUCHACH
Wiele polece� zmieniaj�cych tekst jest z�o�onych z operatora i ruchu.
Format dla polecenia usuwaj�cego z operatorem d jest nast�puj�cy:
d ruch
gdzie:
d - operator usuwania.
ruch - na czym polecenie b�dzie wykonywane (lista poni�ej).
Kr�tka lista ruch�w:
w - do pocz�tku nast�pnego wyrazu WY��CZAJ�C pierwszy znak.
e - do ko�ca bie��cego wyrazu, W��CZAJ�C ostatni znak.
$ - do ko�ca linii, W��CZAJ�C ostatni znak.
W ten spos�b wpisanie de usunie znaki od kursora do ko�ca wyrazu.
UWAGA: Wpisanie tylko ruchu w trybie Normal bez operatora przeniesie kursor
tak, jak to okre�lono.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 2.4.: U�YCIE MNO�NIKA DLA RUCHU
** Wpisanie liczby przed ruchem powtarza ruch odpowiedni� ilo�� razy. **
1. Przenie� kursor na pocz�tek linii poni�ej zaznaczonej --->.
2. Wpisz 2w aby przenie�� kursor o dwa wyrazy do przodu.
3. Wpisz 3e aby przenie�� kursor do ko�ca trzeciego wyrazu w prz�d.
4. Wpisz 0 (zero), aby przenie�� kursor na pocz�tek linii.
5. Powt�rz kroki 2. i 3. z innymi liczbami.
---> To jest zwyk�y wiersz z wyrazami, po kt�rych mo�esz si� porusza�.
6. Przejd� do lekcji 2.5.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 2.5.: U�YCIE MNO�NIKA, BY WI�CEJ USUN��
** Wpisanie liczby z operatorem powtarza go odpowiedni� ilo�� razy. **
W wy�ej wspomnianej kombinacji operatora usuwania i ruchu podaj mno�nik
przed ruchem, by wi�cej usun��:
d liczba ruch
1. Przenie� kursor do pierwszego wyrazu KAPITALIKAMI w linii zaznaczonej --->.
2. Wpisz 2dw aby usun�� dwa wyrazy KAPITALIKAMI.
3. Powtarzaj kroki 1. i 2. z innymi mno�nikami, aby usun�� kolejne wyrazy
KAPITALIKAMI jednym poleceniem
---> ta ASD WE linia QWE ASDF ZXCV FG wyraz�w zosta�a ERT FGH CF oczyszczona.
UWAGA: Mno�nik pomi�dzy operatorem d i ruchem dzia�a podobnie do ruchu bez
operatora.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 2.6.: OPEROWANIE NA LINIACH
** Wpisz dd aby usun�� ca�� lini�. **
Z powodu cz�sto�ci usuwania ca�ych linii, projektanci Vi zdecydowali, �e
b�dzie �atwiej wpisa� dwa razy d aby usun�� lini�.
1. Przenie� kursor do drugiego zdania z wierszyka poni�ej.
2. Wpisz dd aby usun�� wiersz.
3. Teraz przenie� si� do czwartego wiersza.
4. Wpisz 2dd aby usun�� dwa wiersze.
---> 1) R�e s� czerwone,
---> 2) B�oto jest fajne,
---> 3) Fio�ki s� niebieskie,
---> 4) Mam samoch�d,
---> 5) Zegar podaje czas,
---> 6) Cukier jest s�odki,
---> 7) I ty te�.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 2.7.: POLECENIE UNDO (cofnij)
** Wci�nij u aby cofn�� skutki ostatniego polecenia.
U za�, by cofn�� skutki dla ca�ej linii. **
1. Przenie� kursor do zdania poni�ej oznaczonego ---> i umie�� go na
pierwszym b��dzie.
2. Wpisz x aby usun�� pierwszy niechciany znak.
3. Teraz wci�nij u aby cofn�� skutki ostatniego polecenia.
4. Tym razem popraw wszystkie b��dy w linii u�ywaj�c polecenia x .
5. Teraz wci�nij wielkie U aby przywr�ci� lini� do oryginalnego stanu.
6. Teraz wci�nij u kilka razy, by cofn�� U i poprzednie polecenia.
7. Teraz wpisz CTRL-R (trzymaj r�wnocze�nie wci�ni�te klawisze CTRL i R)
kilka razy, by cofn�� cofni�cia.
---> Poopraw b��dyyy w teej liniii i zaamiie� je prrzez coofnij.
8. To s� bardzo po�yteczne polecenia.
Przejd� teraz do podsumowania Lekcji 2.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
LEKCJA 2. PODSUMOWANIE
1. By usun�� znaki od kursora do nast�pnego wyrazu, wpisz: dw
2. By usun�� znaki od kursora do ko�ca linii, wpisz: d$
3. By usun�� ca�� lini�: dd
4. By powt�rzy� ruch, poprzed� go liczb�: 2w
5. Format polecenia zmiany to:
operator [liczba] ruch
gdzie:
operator - to, co trzeba zrobi� (np. d dla usuwania)
[liczba] - opcjonalne, ile razy powt�rzy� ruch
ruch - przenosi nad tekstem do operowania, takim jak w (wyraz),
$ (do ko�ca linii) etc.
6. By przej�� do pocz�tku linii, u�yj zera: 0
7. By cofn�� poprzednie polecenie, wpisz: u (ma�e u)
By cofn�� wszystkie zmiany w linii, wpisz: U (wielkie U)
By cofn�� cofni�cie, wpisz: CTRL-R
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 3.1.: POLECENIE PUT (wstaw)
** Wpisz p by wstawi� ostatnie usuni�cia za kursorem. **
1. Przenie� kursor do pierwszej linii ---> poni�ej.
2. Wpisz dd aby usun�� lini� i przechowa� j� w rejestrze Vima.
3. Przenie� kursor do linii c), POWY�EJ tej, gdzie usuni�ta linia powinna
si� znajdowa�.
4. Wci�nij p by wstawi� lini� poni�ej kursora.
5. Powtarzaj kroki 2. do 4. a� znajd� si� w odpowiednim porz�dku.
---> d) Jak dwa anio�ki.
---> b) Na dole fio�ki,
---> c) A my si� kochamy,
---> a) Na g�rze r�e,
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 3.2.: POLECENIE REPLACE (zast�p)
** Wpisz rx aby zast�pi� znak pod kursorem na x . **
1. Przenie� kursor do pierwszej linii poni�ej oznaczonej --->
2. Ustaw kursor na pierwszym b��dzie.
3. Wpisz r a potem znak jaki powinien go zast�pi�.
4. Powtarzaj kroki 2. i 3. dop�ki pierwsza linia nie b�dzie taka, jak druga.
---> Kjedy ten wiersz bi� wst�kiwany, kto� wcizn�� per� z�ych klawirzy!
---> Kiedy ten wiersz by� wstukiwany, kto� wcisn�� par� z�ych klawiszy!
5. Teraz czas na Lekcj� 3.3.
UWAGA: Pami�taj, by uczy� si� �wicz�c, a nie pami�ciowo.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 3.3.: OPERATOR CHANGE (zmie�)
** By zmieni� do ko�ca wyrazu, wpisz ce . **
1. Przenie� kursor do pierwszej linii poni�ej oznaczonej --->.
2. Umie�� kursor na u w lunos.
3. Wpisz ce i popraw wyraz (w tym wypadku wstaw inia ).
4. Wci�nij <ESC> i przejd� do nast�pnej planowanej zmiany.
5. Powtarzaj kroki 3. i 4. dop�ki pierwsze zdanie nie b�dzie takie same,
jak drugie.
---> Ta lunos ma pire s��w, kt�re t�ina zbnic u�ifajonc pcmazu zmie�.
---> Ta linia ma par� s��w, kt�re trzeba zmieni� u�ywaj�c polecenia zmie�.
Zauwa�, �e ce nie tylko zamienia wyraz, ale tak�e zmienia tryb na
Insert (wprowadzanie).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 3.4.: WI�CEJ ZMIAN U�YWAJ�C c
** Polecenie change u�ywa takich samych ruch�w, jak delete. **
1. Operator change dzia�a tak samo, jak delete. Format wygl�da tak:
c [liczba] ruch
2. Ruchy s� tak�e takie same, np.: w (wyraz), $ (koniec linii) etc.
3. Przenie� si� do pierwszej linii poni�ej oznaczonej --->
4. Ustaw kursor na pierwszym b��dzie.
5. Wpisz c$ , popraw koniec wiersza i wci�nij <ESC>.
---> Koniec tego wiersza musi by� poprawiony, aby wygl�da� tak, jak drugi.
---> Koniec tego wiersza musi by� poprawiony u�ywaj�c polecenia c$ .
UWAGA: Mo�esz u�ywa� <BS> aby poprawia� b��dy w czasie pisania.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
LEKCJA 3. PODSUMOWANIE
1. Aby wstawi� tekst, kt�ry zosta� wcze�niej usuni�ty wci�nij p . To
polecenie wstawia skasowany tekst PO kursorze (je�li ca�a linia
zosta�a usuni�ta, zostanie ona umieszczona w linii poni�ej kursora).
2. By zamieni� znak pod kursorem, wci�nij r a potem znak, kt�ry ma zast�pi�
oryginalny.
3. Operator change pozwala Ci na zast�pienie od kursora do miejsca, gdzie
zabra�by Ci� ruch. Np. wpisz ce aby zamieni� tekst od kursora do ko�ca
wyrazu, c$ aby zmieni� tekst do ko�ca linii.
4. Format do polecenia change (zmie�):
c [liczba] obiekt
Teraz przejd� do nast�pnej lekcji.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 4.1.: PO�O�ENIE KURSORA ORAZ STATUS PLIKU
** Naci�nij CTRL-G aby zobaczy� swoje po�o�enie w pliku i status
pliku. Naci�nij G aby przej�� do linii w pliku. **
UWAGA: Przeczytaj ca�� lekcj� zanim wykonasz jakie� polecenia!!!
1. Przytrzymaj klawisz CTRL i wci�nij g . U�ywamy notacji CTRL-G.
Na dole strony pojawi si� pasek statusu z nazw� pliku i pozycj� w pliku.
Zapami�taj numer linii dla potrzeb kroku 3.
UWAGA: Mo�esz te� zobaczy� pozycj� kursora w prawym, dolnym rogu ekranu.
Dzieje si� tak kiedy ustawiona jest opcja 'ruler' (wi�cej w lekcji 6.).
2. Wci�nij G aby przej�� na koniec pliku.
Wci�nij gg aby przej�� do pocz�tku pliku.
3. Wpisz numer linii, w kt�rej by�e� a potem G . To przeniesie Ci�
z powrotem do linii, w kt�rej by�e� kiedy wcisn��e� CTRL-G.
4. Je�li czujesz si� wystarczaj�co pewnie, wykonaj kroki 1-3.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 4.2.: POLECENIE SZUKAJ
** Wpisz / a nast�pnie wyra�enie, aby je znale��. **
1. W trybie Normal wpisz / . Zauwa�, �e znak ten oraz kursor pojawi�
si� na dole ekranu tak samo, jak polecenie : .
2. Teraz wpisz b�ond<ENTER> . To jest s�owo, kt�rego chcesz szuka�.
3. By szuka� tej samej frazy ponownie, po prostu wci�nij n .
Aby szuka� tej frazy w przeciwnym, kierunku wci�nij N .
4. Je�li chcesz szuka� frazy do ty�u, u�yj polecenia ? zamiast / .
5. Aby wr�ci� gdzie by�e�, wci�nij CTRL-O. Powtarzaj, by wr�ci� dalej. CTRL-I
idzie do przodu.
Uwaga: 'b�ond' to nie jest metoda, by przeliterowa� b��d; 'b�ond' to b��d.
Uwaga: Kiedy szukanie osi�gnie koniec pliku, b�dzie kontynuowane od pocz�tku
o ile opcja 'wrapscan' nie zosta�a przestawiona.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 4.3.: W POSZUKIWANIU PARUJ�CYCH NAWIAS�W
** Wpisz % by znale�� paruj�cy ), ], lub } . **
1. Umie�� kursor na kt�rym� z (, [, lub { w linii poni�ej oznaczonej --->.
2. Teraz wpisz znak % .
3. Kursor powinien si� znale�� na paruj�cym nawiasie.
4. Wci�nij % aby przenie�� kursor z powrotem do paruj�cego nawiasu.
5. Przenie� kursor do innego (,),[,],{ lub } i zobacz co robi % .
---> To ( jest linia testowa z (, [, ] i {, } . ))
Uwaga: Ta funkcja jest bardzo u�yteczna w debuggowaniu programu
z niesparowanymi nawiasami!
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 4.4.: POLECENIE SUBSTITUTE (zamiana)
** Wpisz :s/stary/nowy/g aby zamieni� 'stary' na 'nowy'. **
1. Przenie� kursor do linii poni�ej oznaczonej --->.
2. Wpisz :s/czaas/czas<ENTER> . Zauwa�, �e to polecenie zmienia
tylko pierwsze wyst�pienie 'czaas' w linii.
3. Teraz wpisz :s/czaas/czas/g . Dodane g oznacza zamian� (substytucj�)
globalnie w ca�ej linii. Zmienia wszystkie wyst�pienia 'czaas' w linii.
---> Najlepszy czaas na zobaczenie naj�adniejszych kwiat�w to czaas wiosny.
4. Aby zmieni� wszystkie wyst�pienia �a�cucha znak�w pomi�dzy dwoma liniami,
wpisz: :#,#s/stare/nowe/g gdzie #,# s� numerami linii ograniczaj�cych
region, gdzie ma nast�pi� zamiana.
wpisz :%s/stare/nowe/g by zmieni� wszystkie wyst�pienia w ca�ym pliku.
wpisz :%s/stare/nowe/gc by zmieni� wszystkie wyst�pienia w ca�ym
pliku, prosz�c o potwierdzenie za ka�dym razem.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
LEKCJA 4. PODSUMOWANIE
1. CTRL-G poka�e Twoj� pozycj� w pliku i status pliku. SHIFT-G przenosi
Ci� do ko�ca pliku.
G przenosi do ko�ca pliku.
liczba G przenosi do linii [liczba].
gg przenosi do pierwszej linii.
2. Wpisanie / a nast�pnie �a�cucha znak�w szuka �a�cucha DO PRZODU.
Wpisanie ? a nast�pnie �a�cucha znak�w szuka �a�cucha DO TY�U.
Po wyszukiwaniu wci�nij n by znale�� nast�pne wyst�pienie szukanej
frazy w tym samym kierunku lub N by szuka� w kierunku przeciwnym.
CTRL-O przenosi do starszych pozycji, CTRL-I do nowszych.
3. Wpisanie % gdy kursor znajduje si� na (,),[,],{, lub } lokalizuje
paruj�cy znak.
4. By zamieni� pierwszy stary na nowy w linii, wpisz :s/stary/nowy
By zamieni� wszystkie stary na nowy w linii, wpisz :s/stary/nowy/g
By zamieni� frazy pomi�dzy dwoma liniami # wpisz :#,#s/stary/nowy/g
By zamieni� wszystkie wyst�pienia w pliku, wpisz :%s/stary/nowy/g
By Vim prosi� Ci� o potwierdzenie, dodaj 'c' :%s/stary/nowy/gc
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 5.1.: JAK WYKONA� POLECENIA ZEWN�TRZNE?
** Wpisz :! a nast�pnie zewn�trzne polecenie, by je wykona�. **
1. Wpisz znajome polecenie : by ustawi� kursor na dole ekranu. To pozwala
na wprowadzenie komendy linii polece�.
2. Teraz wstaw ! (wykrzyknik). To umo�liwi Ci wykonanie dowolnego
zewn�trznego polecenia pow�oki.
3. Jako przyk�ad wpisz ls za ! a nast�pnie wci�nij <ENTER>. To polecenie
poka�e spis plik�w w Twoim katalogu, tak jakby� by� przy znaku zach�ty
pow�oki. Mo�esz te� u�y� :!dir je�li ls nie dzia�a.
Uwaga: W ten spos�b mo�na wykona� wszystkie polecenia pow�oki.
Uwaga: Wszystkie polecenia : musz� by� zako�czone <ENTER>.
Od tego momentu nie zawsze b�dziemy o tym wspomina�.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 5.2.: WI�CEJ O ZAPISYWANIU PLIK�W
** By zachowa� zmiany w tek�cie, wpisz :w NAZWA_PLIKU . **
1. Wpisz :!dir lub :!ls by zobaczy� spis plik�w w katalogu.
Ju� wiesz, �e musisz po tym wcisn�� <ENTER>.
2. Wybierz nazw� pliku, jaka jeszcze nie istnieje, np. TEST.
3. Teraz wpisz: :w TEST (gdzie TEST jest nazw� pliku jak� wybra�e�.)
4. To polecenie zapami�ta ca�y plik (Vim Tutor) pod nazw� TEST.
By to sprawdzi�, wpisz :!dir lub :!ls �eby znowu zobaczy� list� plik�w.
Uwaga: Zauwa�, �e gdyby� teraz wyszed� z Vima, a nast�pnie wszed� ponownie
poleceniem vim TEST , plik by�by dok�adn� kopi� tutoriala, kiedy go
zapisywa�e�.
5. Teraz usu� plik wpisuj�c (MS-DOS): :!del TEST
lub (Unix): :!rm TEST
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 5.3.: WYBRANIE TEKSTU DO ZAPISU
** By zachowa� cz�� pliku, wpisz v ruch :w NAZWA_PLIKU **
1. Przenie� kursor do tego wiersza.
2. Wci�nij v i przenie� kursor do punktu 5. Zauwa�, �e tekst zosta�
pod�wietlony.
3. Wci�nij znak : . Na dole ekranu pojawi si� :'<,'> .
4. Wpisz w TEST , gdzie TEST to nazwa pliku, kt�ry jeszcze nie istnieje.
Upewnij si�, �e widzisz :'<,'>w TEST zanim wci�niesz Enter.
5. Vim zapisze wybrane linie do pliku TEST. U�yj :!dir lub :!ls , �eby to
zobaczy�. Jeszcze go nie usuwaj! U�yjemy go w nast�pnej lekcji.
UWAGA: Wci�ni�cie v zaczyna tryb Wizualny. Mo�esz porusza� kursorem, by
zmieni� rozmiary zaznaczenia. Mo�esz te� u�y� operatora, by zrobi� co�
z tekstem. Na przyk�ad d usuwa tekst.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 5.4.: WSTAWIANIE I ��CZENIE PLIK�W
** By wstawi� zawarto�� pliku, wpisz :r NAZWA_PLIKU **
1. Umie�� kursor tu� powy�ej tej linii.
UWAGA: Po wykonaniu kroku 2. zobaczysz tekst z Lekcji 5.3. Potem przejd�
do DO�U, by zobaczy� ponownie t� lekcj�.
2. Teraz wczytaj plik TEST u�ywaj�c polecenia :r TEST , gdzie TEST
jest nazw� pliku.
Wczytany plik jest umieszczony poni�ej linii z kursorem.
3. By sprawdzi� czy plik zosta� wczytany, cofnij kursor i zobacz, �e
teraz s� dwie kopie Lekcji 5.3., orygina� i kopia z pliku.
UWAGA: Mo�esz te� wczyta� wyj�cie zewn�trznego polecenia. Na przyk�ad
:r !ls wczytuje wyj�cie polecenia ls i umieszcza je pod poni�ej
kursora.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
LEKCJA 5. PODSUMOWANIE
1. :!polecenie wykonuje polecenie zewn�trzne.
U�ytecznymi przyk�adami s�:
:!dir - pokazuje spis plik�w w katalogu.
:!rm NAZWA_PLIKU - usuwa plik NAZWA_PLIKU.
2. :w NAZWA_PLIKU zapisuje obecny plik Vima na dysk z nazw� NAZWA_PLIKU.
3. v ruch :w NAZWA_PLIKU zapisuje Wizualnie wybrane linie do NAZWA_PLIKU.
4. :r NAZWA_PLIKU wczytuje z dysku plik NAZWA_PLIKU i wstawia go do
bie��cego pliku poni�ej kursora.
5. :r !dir wczytuje wyj�cie polecenia dir i umieszcza je poni�ej kursora.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 6.1.: POLECENIE OPEN (otw�rz)
** Wpisz o by otworzy� lini� poni�ej kursora i przenie�� si� do
trybu Insert (wprowadzanie). **
1. Przenie� kursor do linii poni�ej oznaczonej --->.
2. Wpisz o (ma�e), by otworzy� lini� PONI�EJ kursora i przenie�� si�
do trybu Insert (wprowadzanie).
3. Wpisz troch� tekstu i wci�nij <ESC> by wyj�� z trybu Insert (wprowadzanie).
---> Po wci�ni�ciu o kursor znajdzie si� w otwartej linii w trybie Insert.
4. By otworzy� lini� POWY�EJ kursora, wci�nij wielkie O zamiast ma�ego
o . Wypr�buj to na linii poni�ej.
---> Otw�rz lini� powy�ej wciskaj�c SHIFT-O gdy kursor b�dzie na tej linii.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 6.2.: POLECENIE APPEND (dodaj)
** Wpisz a by doda� tekst ZA kursorem. **
1. Przenie� kursor do pocz�tku pierwszej linii poni�ej oznaczonej --->
2. Wciskaj e dop�ki kursor nie b�dzie na ko�cu li .
3. Wpisz a (ma�e), aby doda� tekst ZA znakiem pod kursorem.
4. Doko�cz wyraz tak, jak w linii poni�ej. Wci�nij <ESC> aby opu�ci� tryb
Insert.
5. U�yj e by przej�� do kolejnego niedoko�czonego wyrazu i powtarzaj kroki
3. i 4.
---> Ta li poz Ci �wi dodaw teks do ko� lin
---> Ta linia pozwoli Ci �wiczy� dodawanie tekstu do ko�ca linii.
Uwaga: a , i oraz A prowadz� do trybu Insert, jedyn� r�nic� jest miejsce,
gdzie nowe znaki b�d� dodawane.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 6.3.: INNA WERSJA REPLACE (zamiana)
** Wpisz wielkie R by zamieni� wi�cej ni� jeden znak. **
1. Przenie� kursor do pierwszej linii poni�ej oznaczonej --->. Przenie�
kursor do pierwszego xxx .
2. Wci�nij R i wpisz numer poni�ej w drugiej linii, tak, �e zast�pi on
xxx.
3. Wci�nij <ESC> by opu�ci� tryb Replace. Zauwa�, �e reszta linii pozostaje
niezmieniona.
5. Powtarzaj kroki by wymieni� wszystkie xxx.
---> Dodanie 123 do xxx daje xxx.
---> Dodanie 123 do 456 daje 579.
UWAGA: Tryb Replace jest jak tryb Insert, ale ka�dy znak usuwa istniej�cy
znak.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 6.4.: KOPIOWANIE I WKLEJANIE TEKSTU
** u�yj operatora y aby skopiowa� tekst i p aby go wklei� **
1. Przejd� do linii oznaczonej ---> i umie�� kursor za "a)".
2. Wejd� w tryb Wizualny v i przenie� kursor na pocz�tek "pierwszy".
3. Wci�nij y aby kopiowa� (yankowa�) pod�wietlony tekst.
4. Przenie� kursor do ko�ca nast�pnej linii: j$
5. Wci�nij p aby wklei� (wpakowa�) tekst. Dodaj: a drugi<ESC> .
6. U�yj trybu Wizualnego, aby wybra� " element.", yankuj go y , przejd� do
ko�ca nast�pnej linii j$ i upakuj tam tekst z p .
---> a) to jest pierwszy element.
b)
Uwaga: mo�esz u�y� y jako operatora; yw kopiuje jeden wyraz.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 6.5.: USTAWIANIE OPCJI
** Ustawianie opcji tak, by szukaj lub substytucja ignorowa�y wielko�� liter **
1. Szukaj 'ignore' wpisuj�c: /ignore<ENTER>
Powt�rz szukanie kilka razy naciskaj�c klawisz n .
2. Ustaw opcj� 'ic' (Ignore case -- ignoruj wielko�� liter) poprzez
wpisanie: :set ic
3. Teraz szukaj 'ignore' ponownie wciskaj�c: n
Zauwa�, �e Ignore i IGNORE tak�e s� teraz znalezione.
4. Ustaw opcje 'hlsearch' i 'incsearch': :set hls is
5. Teraz wprowad� polecenie szukaj ponownie i zobacz co si� zdarzy:
/ignore<ENTER>
6. Aby wy��czy� ignorowanie wielko�ci liter: :set noic
Uwaga: Aby usun�� pod�wietlanie dopasowa�, wpisz: :nohlsearch
Uwaga: Aby ignorowa� wielko�� liter dla jednego wyszukiwania: /ignore\c<ENTER>
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
LEKCJA 6. PODSUMOWANIE
1. Wpisanie o otwiera lini� PONI�EJ kursora.
Wpisanie O otwiera lini� POWY�EJ kursora.
2. Wpisanie a wstawia tekst ZA znakiem, na kt�rym jest kursor.
Wpisanie A dodaje tekst na ko�cu linii.
3. Polecenie e przenosi do ko�ca wyrazu.
4. Operator y yankuje (kopiuje) tekst, p pakuje (wkleja) go.
5. Wpisanie wielkiego R wprowadza w tryb Replace (zamiana) dop�ki
nie zostanie wci�ni�ty <ESC>.
6. Wpisanie ":set xxx" ustawia opcj� "xxx". Niekt�re opcje:
'ic' 'ignorecase' ignoruj wielko�� znak�w
'is' 'incsearch' poka� cz�ciowe dopasowania
'hls' 'hlsearch' pod�wietl wszystkie dopasowania
Mo�esz u�y� zar�wno d�ugiej, jak i kr�tkiej formy.
7. Dodaj "no", aby wy��czy� opcj�: :set noic
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
LEKCJA 7.1. JAK UZYSKA� POMOC?
** U�ycie systemu pomocy on-line **
Vim posiada bardzo dobry system pomocy on-line. By zacz��, spr�buj jednej
z trzech mo�liwo�ci:
- wci�nij klawisz <HELP> (je�li taki masz)
- wci�nij klawisz <F1> (je�li taki masz)
- wpisz :help<ENTER>
Przeczytaj tekst w oknie pomocy, aby dowiedzie� si� jak dzia�a pomoc.
wpisz CTRL-W CTRL-W aby przeskoczy� z jednego okna do innego
wpisz :q<ENTER> aby zamkn�� okno pomocy.
Mo�esz te� znale�� pomoc na ka�dy temat podaj�c argument polecenia ":help".
Spr�buj tych (nie zapomnij wcisn�� <ENTER>):
:help w
:help c_CTRL-D
:help insert-index
:help user-manual
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
LEKCJA 7.2. TWORZENIE SKRYPTU STARTOWEGO
** W��cz mo�liwo�ci Vima **
Vim ma o wiele wi�cej mo�liwo�ci ni� Vi, ale wi�kszo�� z nich jest domy�lnie
wy��czona. Je�li chcesz w��czy� te mo�liwo�ci na starcie musisz utworzy�
plik "vimrc".
1. Pocz�tek edycji pliku "vimrc" zale�y od Twojego systemu:
:edit ~/.vimrc dla Uniksa
:edit $VIM/_vimrc dla MS-Windows
2. Teraz wczytaj przyk�adowy plik "vimrc":
:read $VIMRUNTIME/vimrc_example.vim
3. Zapisz plik:
:w
Nast�pnym razem, gdy zaczniesz prac� w Vimie b�dzie on u�ywa� pod�wietlania
sk�adni. Mo�esz doda� wszystkie swoje ulubione ustawienia do tego pliku
"vimrc".
Aby uzyska� wi�cej informacji, wpisz :help vimrc-intro
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 7.3.: UZUPE�NIANIE
** Uzupe�nianie linii polece� z CTRL-D i <TAB> **
1. Upewnij si�, �e Vim nie jest w trybie kompatybilno�ci: :set nocp
2. Zerknij, jakie pliki s� w bie��cym katalogu: :!ls lub :!dir
3. Wpisz pocz�tek polecenia: :e
4. Wci�nij CTRL-D i Vim poka�e list� polece�, jakie zaczynaj� si� na "e".
5. Wci�nij <TAB> i Vim uzupe�ni polecenie do ":edit".
6. Dodaj spacj� i zacznij wpisywa� nazw� istniej�cego pliku: :edit FIL
7. Wci�nij <TAB>. Vim uzupe�ni nazw� (je�li jest niepowtarzalna).
UWAGA: Uzupe�nianie dzia�a dla wielu polece�. Spr�buj wcisn�� CTRL-D i <TAB>.
U�yteczne zw�aszcza przy :help .
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Lekcja 7. PODSUMOWANIE
1. Wpisz :help albo wci�nij <F1> lub <Help> aby otworzy� okno pomocy.
2. Wpisz :help cmd aby uzyska� pomoc o cmd .
3. Wpisz CTRL-W CTRL-W aby przeskoczy� do innego okna.
4. Wpisz :q aby zamkn�� okno pomocy.
5. Utw�rz plik startowy vimrc aby zachowa� wybrane ustawienia.
6. Po poleceniu : , wci�nij CTRL-D aby zobaczy� mo�liwe uzupe�nienia.
Wci�nij <TAB> aby u�y� jednego z nich.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Tutaj si� ko�czy tutorial Vima. Zosta� on pomy�lany tak, aby da� kr�tki
przegl�d jego mo�liwo�ci, wystarczaj�cy by� m�g� go u�ywa�. Jest on
daleki od kompletno�ci, poniewa� Vim ma o wiele, wiele wi�cej polece�.
Dla dalszej nauki rekomendujemy ksi��k�:
Vim - Vi Improved - autor Steve Oualline
Wydawca: New Riders
Pierwsza ksi��ka ca�kowicie po�wi�cona Vimowi. U�yteczna zw�aszcza dla
pocz�tkuj�cych. Zawiera wiele przyk�ad�w i ilustracji.
Zobacz http://iccf-holland.org./click5.html
Starsza pozycja i bardziej o Vi ni� o Vimie, ale tak�e warta
polecenia:
Learning the Vi Editor - autor Linda Lamb
Wydawca: O'Reilly & Associates Inc.
To dobra ksi��ka, by dowiedzie� si� niemal wszystkiego, co chcia�by� zrobi�
z Vi. Sz�sta edycja zawiera te� informacje o Vimie.
Po polsku wydano:
Edytor vi. Leksykon kieszonkowy - autor Arnold Robbins
Wydawca: Helion 2001 (O'Reilly).
ISBN: 83-7197-472-8
http://helion.pl/ksiazki/vilek.htm
Jest to ksi��eczka zawieraj�ca spis polece� vi i jego najwa�niejszych
klon�w (mi�dzy innymi Vima).
Edytor vi - autorzy Linda Lamb i Arnold Robbins
Wydawca: Helion 2001 (O'Reilly) - wg 6. ang. wydania
ISBN: 83-7197-539-2
http://helion.pl/ksiazki/viedyt.htm
Rozszerzona wersja Learning the Vi Editor w polskim t�umaczeniu.
Ten tutorial zosta� napisany przez Michaela C. Pierce'a i Roberta K. Ware'a,
Colorado School of Mines korzystaj�c z pomocy Charlesa Smitha,
Colorado State University.
E-mail: bware@mines.colorado.edu.
Zmodyfikowane dla Vima przez Brama Moolenaara.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Przet�umaczone przez Miko�aja Machowskiego,
Sierpie� 2001,
rev. Marzec 2002
2nd rev. Wrzesie� 2004
3rd rev. Marzec 2006
4th rev. Grudzie� 2008
Wszelkie uwagi prosz� kierowa� na: mikmach@wp.pl